اضطراب، نوعی إحساس و هیجان شدید همراه با حالت ناخوشایند و آشفتگی درونی و دلواپسی و هراس ، پریشانی، تشویش یا دلشوره است، که به فرد دست می‌دهد و منشا ناشناخته دارد
که شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیکی است.
آشفتگی و ناآرامی و علائم جسمانی مانند تپش قلب هم در کودکان و هم در بزرگسالان یکسان است .
وقوع مجدد موقعیت‌هایی که قبلاً استرس‌زا بوده‌اند یا طی آن‌ها به فرد آسیب رسیده‌است باعث اضطراب در افراد می‌شود.
همهٔ انسان‌ها در طول زندگی خود دچار اضطراب می‌شوند، ولی اضطراب مزمن و شدید غیرعادی و مشکل‌ساز است.
اضطراب زمانی به صورت مزمن و یک مشکل برای بهداشت روانی فرد در می‌آید که برای فرد و اطرافیانش رنج و ناراحتی به وجود بیاورد مانع رسیدن او به اهدافش شود و یا در کارهای روزانه او اختلال ایجاد کند .
به‌طور کلی علل اضطراب به چهار عامل زیر برمی‌گردد:
- عوامل زیست‌شناختی و جسمانی:
در افراد مضطرب، میزان بعضی از هورمون‌های موجود در خون غیرعادی است؛ بنابراین هر آنچه که باعث اختلال در سیستم هورمونی شود، برای بدن خطر محسوب می‌شود. بارداری، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، پایین بودن قند خون، وجود غده‌ای در غدد فوق‌کلیوی غده آدرنال که هورمون اپی‌نفرین تولید میکند و بی‌نظمی ضربان‌های قلب از این عوامل هستند.
- عوامل محیطی و اجتماعی:
عوامل اجتماعی و ارتباطی بسیاری باعث به‌وجود آمدن اضطراب در افراد می‌شود، مانند مشکلات خانوادگی، احساس جدایی، مشکلات درسی، طردشدگی و… از عوامل محیطی می‌توان تغییرات ناگهانی و غیرمنتظره را، همچون زلزله، بیماری، مرگ یکی از نزدیکان،… نام برد.
- عوامل ژنتیکی و ارثی:
احتمال اضطراب در فرزندان افراد مضطرب بسیار بالا است. البته الگو قرار دادن رفتار پدر و مادر و یادگیری و تکرار کارهای آنان نقش مهمی در اضطراب فرزندان دارد (عامل اجتماعی)،
عوامل موثر در ابتلا به اضطراب
تغییرات در وضعیت موجود زندگی
ضربه روحی
احساس ناامنی
دوران بلوغ
تغذیه نادرست
کمبود بعضی ازاسید های آمینه ،منیزیم، ویتامین ب ١٢ ، اسید فولیک
استفاده از مواد مخدر و داروهای روانگردان
برخی از ضایعه های مغزی ( آسیب های وارد شده به مغز)
نشانه های اضطراب در کودکان
نخوابیدن یا بیدار شدن با کابوس های شبانه
شب ادراری
امتناع از رفتن به مدرسه یا خانه دوست و فامیل
إحساس ترس و وحشت خجالت یا شرم
به درستی غذا نخوردن و یا بی اشتهایی
به سرعت عصبانی می شود و کنترل خشم ندارد
کودک به سختی تمرکز میکند و اغلب پریشان است
کودک نگران است و افکار منفی دارد
استفاده مکرر از سرویس بهداشتی ویا داشتن تنش و بیقراری
گریه زیاد بدون دلیل قانع کننده
همیشه در کنار والدین ( مراقبین اولیه) باشد حتی در مدرسه
عدم حضور والدین ، کودک را نگران و آشفته میکند
داشتن درد در قفسه سینه و یا معده درد ، سر درد ، إحساس ناخوشایند بدنی بدون دلیل پزشکی
انواع اختلالات مربوط به اضطراب
اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب فراگیر
اختلال اضراب اجتماعی
اختلال خاموشی انتخابی
اختلال فوبیای خاص
اختلال هراس
استرس پس از سانحه
وسواس جبری
وسواس فکری
تشخیص و درمان
برای تشخیص درست و اقدام موثر حتما از روانشناسان این حوزه کمک بگیرید زیرا تشخیص اضطراب و درمان آن در کودکان و نوجوانان بسیار مهم است، چون شخصیت آنان طی این دوره شکل می‌گیرد.
بسیاری از کودکان زمانی که در شرایط جدیدی قرار می‌گیرند، دچار اضطراب می‌شوند و واکنش‌های متعددی را از خود بروز می‌دهند (لکنت زبان، چسبندگی به پدر و مادر، خجالتی شدن، جویدن ناخن، پرخاشگری …).
وظیفهٔ والدین در این موقعیت این است که با او با صبر و حوصله برخورد کنند و به او اعتماد به نفس لازم را برای مواجهه با آن شرایط بدهند. تشویق والدین در ارتباط بر قرار کردن فرزندان با محیط خارج از خانه بسیار موثر است. بسیاری از والدین از این احساس فرزندشان تا روزی که به یک چالش با او بر خورد نکنند (مثل اولین روز مدرسه) از ان بی‌اطلاع هستند.
یکی از شایع‌ترین دلایل دل درد و حالت تهوع که در کودکان دبستانی دیده می‌شود، ترس و اضطراب آن‌ها از مدرسه است. نگرانی پدر و مادر (از ورود تازهٔ کودک به مدرسه، وضعیت درسی او و …) باعث انتقال آن به فرزند می‌شود و اضطراب او را افزایش می‌دهد.
از اختلالات اضطرابی شایع در کودکان می‌توان اضطراب اجتماعی، اضطراب جدایی نام برد.
در پژوهش ها نشلن داده شده که کودکان بدسرپرست ، و یا دارای خانواده با اختلافات و تعارض های زیاد ، اضطراب بیشتری را تجربه میکنند.
در درمان اضطراب نقش تغذیه مناسب ، فعالیت های حرکتی مثل ورزش کردن ، مدیتیشن و ارام سازی، حمایت خانواده و اجتماع ،اعتماد به نفس مناسب ، بسیار موثر است.
نویسنده زینب شادمانی کارشناسی ارشد روانشناسی